Cultural Center Ninyo

Katukin mo man nang katukin ang konting kontak mo

sa mga kritikong bulag pa rin sa laman ng kinaiinisang

kalaboso, malamig pa rin ang magiging himig ng tula

mong musmos pa sa tumatanda nang sigaw nitong siglo.

Ikaw si makatang makatao, sila si estetikong hari ng . . .

ng style at smiles sa aisles nitong cultural center ninyo.

Ako, sino ba akong wasted na nagmamasid sa kultura

nila na bumaon na sa lalamunang kumukokak sa Taste?

Haste makes waste, ika nga, at late na ang lahat para

maayos pa ang puno ng duhat sa hardin ng rosas. Hala,

ipagpatuloy nila yan, baka sakaling umulan, buwanan

pa naman kung kumita ng stipend sa binuwayang buwis.

Huwes daw akong inggit laang. Sabi ko naman, abugado

sila sa mga krimen ng nakasanayang kawalang-saysay

na sumasayaw sa entabladong di pinapanood ng tao

kundi ng mga matatalinong gago sipping wine sa likod

ng pinto na kung kakatukin mo, walang lilingon sa ‘yo.

Ganti lang siguro ‘to sa ‘ting mga di sisipsip sa soprano.

Saan Ka Pupunta?

Báka. Ninakaw ng isang manlalakbay.

“Baka ikaw,” sabi niyo, “baka pati isang

Baboy ko dinala mo, kung saang lupalop

Mo man dinala.” Barangay nagparatang,

Isang sakuna sa kapalaran ng aking Itay.

Malas. Walang masamang tinapay pero

Minalas, buti na lang at tinanggap ni Itay

Ang tadhana, binura lahat, asa sa abugado,

Lahat ng gustong mangyari, sa damdamin.

Ngunit heto kami’t pinilit siyang umaksyon

Ayon sa nararapat na aksyon, at ayon din sa

Kinakailangang aksyon. Yun. Siya’y kumilos

At sumilong sa nakaambang na puting ambon,

Lingid sa kaalaman ng baboy niyang abugado,

Lingid sa damdamin ng mga tao, maliban dito

Sa lupalop kung saan dinala niya ang pag-asa.

Walang masamang tinapay ang ating tadhana.

Oi, ninakaw ng isang baka ang manlalakbay!

Hustisya! Aksyon! Makaaasa ka sa ambon!

Requiem Para Kay Ophie (Dimalanta)—Makata, Kritiko ng Wika

Taong 1987 sa barko papuntang isla ng Bohol galing ng

     Dumaguete,

naghuhuntahan kami nina Ophie at ng mga writing fellows

ng Silliman University National Writers Workshop

tungkol sa isang verse at chapter sa Bibliya na di ko na

     matandaan.

Ibig kong sabihin, kahit anong teksto pag-iinitan ni ma’am

Ophie. Sabi nga niya, itong aming mga panelists na makata,

sina sir Krip, sir Cirilo, sir Cesar, ay tila mga knights na

ng bilog na mesa ni Mom Edith at Doc Ed (mommy ng

     workshop

at doctor of philosophy Ed, founders), dahil . . . bakit

nga ba sa Pilipinas lahat ng guro ay ina-address bilang sir

o ma’am, lahat ng lawyers Attorney, lahat ng engineer

Engineer? At lahat ng PhD “Doctor.” Kaya, Doc Ophie na rin.

Ikaw na nakakikilala kay Ophie, naaalala mo nung

     nakipaghuntahan

ka sa ating Ingleserang Ophie tungkol sa gamit ng mga pulis

ng salitang “salvage”? Kasi nga naman, bakit nga ba ang

     summary

execution gagawing salvage ganung itinapon mo na ang tao,

     unless

ang ibig mong sabihin ay i-sasalvage mo ang kaso after itapon

nung corrupt na piskal o huwes. At noong kayo’y

     naghuhuntahan

tungkol sa pidgin at bastardized English nating mga Pilipino,

may tumawag ba sa kanya sa telepono, at nang sagutin

nung sekretarya, sabi’y “for a while”? Nagkatinginan ba kayo

ni Ma’am Ophie o Lady Ophie o Doc Ophie o Simply Ophie?

Nagtawanan ba kayo? Oo nga naman, bakit nga ba itong “hold

     On

a minute, please” ay ginawang “for a while” gayung Inglesera

     na nga

itong boss mo, hija, nakakahiya ka. :D Anyway, wala na si

     Ophie,

o kung tawagin pa ng kanyang mga estudyante na tila

     kinatuwa pa

niya: Dima, short for Dimalanta. At alam niyo ba’ng sa

     Pilipino

ang ibig sabihin ng “di malanta” ay plant that won’t die? Pero

huwag na nating pakialaman yan, walang pakialamanan sa

     apelyido,

ha. After all, marami sa atin ang me Espanyol o bastardized

     Spanish

na apelyido, kahit indio naman ang mukha. Tulad ko, na

     minsan pa

nga tila intsik ang bigote pag humahaba na. Bakit nga ba hindi

nanatili sa ating lahat ang mga apelyido na tulad ng

     Dimasupil,

Dimaculangan, Puting Ulap, Berdeng Yero? Anyway, wala na

si Ophie, at—tulad ng katawan nating lahat—malalanta na rin.

Maliban sa mga alaala tungkol sa kanyang pagka-makata,

     -kritiko,

-Inglesera, -isnabera, -masayahin, -mabasahin, -masalamin,

     -tao,

-mabait, -magaling. Kaya heto kami sa 2010, sa paghinto ng

     edad

niya sa bilang na 78, sa solemnong espasyo ng chapel nitong

kanyang mahal na Unibersidad ng Santo Tomas. Kung

     makakausap

lang namin ang kaluluwa niya, magsasaya na siguro uli kami,

na tila nasa nakalutang na barko, tungkol sa “necrological

     service”

na ito para sa kanya. Marahil ay sasabihin ni Ophie, o Simply

     Ophie,

“para naman kayong—hindi mga sir knights kundi—

mga privates sa Saving Private Ryan na in-assign ng kernel

     niyo

na gumawa ng necrology o listahan ng mga namatay bilang

     service

niyo sa armed force service.” Bakit nga ba naman pati ang

     isang

makatang Inglesera ay hahayaan nating bigyan ng funeraria

at kapilya ng isang “necrological service”? Sabi pa nga ni

Butch, dakilang nobelista, tila tayo lang sa Pilipinas

ang gumagamit ng “fictionist.” Pero okey lang daw iyon, dahil

hindi naman mali, parang nahihiya lang dahil karamiha’y

     short

story writers “lang.” Anyway, balik tayo sa necrology. Binasa

     ko

hindi ang isang listahan ng mga patay kundi listahan ng

     “guests”

o bumisita o naghatid sa katawan ni Ophie o Simply Ophie

sa huling araw ng kanyang katawang presensya. Ngunit maiba

     ako:

kaninang umaga nabasa ko na naman ang clip tungkol sa

     kanya

sa dyaryo. Siya raw ay ang UST poet na si Ophelia Dimalanta.

Paalam, Ophie. Parochial na ang poetry ngayon. Una,

     dinissolve

ng UST ang pinaghirapan mong Creative Writing Center.

     Now,

mga makata’y paghahati-hatiin namin into UST poets, UP

     poets,

La Salle Univ. poets, Ateneo, and so on & so forth. Paalam

     na, Poet.

Paalam na, poets. Puwet ng baso na lang kayo sa inuman ng

     bansa

na umaawit ng awit ng mga komedyante sa mga pakontest sa

     TV.

Pero, teka nga muna. Bakit ba mag-rerequiem? Ba’t

     magrereklamo?

Ikaw itong nagbigay inspirasyon sa sangkaterbang estudyante

na di nag-nursing o nag-engineering o nag-medicine o nag-

     law

kundi nag-litt sa iyo, lit by the lightning of your stare

and star system, kahit alam naman natin na palubog na ang

     araw

ng mga makata sa paglago ng business district ng Makati. Kati

ng bulsa ang kinakamot ng lahat ng akademiko tungong mga

     kurso

ng skilled workers for the human resource GDP looking for

     Sirs, Ma'ams.

Sige, kami’y magpapaalam, ngunit asahan mong isasalvage

     namin

ang kaso, at makikita mo ang prutas ng turo mo. “For a while

     ha.”

Tayong Nakararami

a. Dahil Alam Kong Walang Sayàng Magtatagal

Tikman nang malasahan ang sarap ng lawa sa guniguni.

May bukas nga. Heto ako’t gising na sa bagong umaga,

Kaakibat ang walang-sawang kakayahang magpasarap

Sa mala-santong kawalang-nais: walang nakaeengganyo,

Walang nanghihimok at walang nakakawalang-respeto,

Lahat ng bagay sapat, at makakaya ko pang magpasasa

Palutang-lutang dito sa gitna ng lawang tapat na hindi na

Lumilingon sa pinanggalingang lupa, tanging hinihintay

Ay ang pagkagunaw ng payapang bangka. Huwag kang

Maiinggit sa akin, o mahiyang lumapit; maski ikaw man

Ay makatatanggap ng ganitong alwan sa mabagal mong

Pagdais. Sasabihin ko na sa iyo kung saan ko ito nakita:

Di ko inihahambing ang linamnam ng gintong tuyo sa foie

Gras ni Chef Jamonita ng Tsalap’s. Tanggap ko, kaharian

Ko’y wala sa mga araw, buwan o taon, kundi sa paggapang

Ng walang-hanggang kasalukuyan na di sinusukat ang asim

Ng mga bagay, kundi ang pagyakap ko sa bawat isa sa mga

Ito, na tinitikman upang malasahan ang alat ng lipunan. Oo

Nga’t minsan ay may pait ng pagkakamali, ngunit ang mali

Ay di mali kung kinakailangang mailapat yang pait sa dila

Na mamaya ay dadapuan ng tamis. Walang kakila-kilabot

Ang lasa o lasang-kendi. Parehong elemento sila ng bangis

Ng recipe ng buhay. Hihikayatin ko kayo sa kalinamnaman

Na narito mula pa kahapon. Kulong ako ng pagkakuntento,

Sabi mo, ngunit ang tao, pag kuntento ngang tunay, ay hindi

Maaaring hindi maumay. Konsepto ko ay walang masyadong

Pagtingin sa kakulangan o kasapatan, walang pakialam sa mga

Konsepto. Ang mga nararamdaman ko ay hinahayaan ko lang

Na magasgas sa arawang dingding ng nadadaanan kong mga

Higanteng gusali o barko, mga nakasanayang ginhawa ay di

Na masaya o malupit, tanging naiiwa’y ang mga dingding na

Gasgas na may iwang bakas ng aking kawalang-pakiramdam.

b. May Nasaktang Planetang Walang Partido

Makabubuti sigurong sumakay na sa matuling kabayo

Kapag nasugatan na, ang mga parating na itim na ulap

Ay maaari pang takasan, maaari pang maisalba natin

Ang ating mga sarili, tayong nakararami, tayong mga

Maaaring magkapit-bisig. Ngunit sa teknolohiya nga

Ba natin, mapapaslang pa ang lider ng Dilim? Huwag

Aasa na di ito muling mabubuhay sa bagong katauhan

Ng kanyang alipores; bawat alalay niya ay lider din,

Buhay sa umiikot na hangin ng kaaway. Huwag kang

Magrerelaks, Max, mata mo ay talasan, ang dilim ay

May dalang aral: sa mundo, magkakaiba ang timpla,

May kanya-kanyang konsepto ng mapayapa’t giyera,

At sa pagkakaibang ito ang klima’y hati sa dalawang

Importanteng impormante ng talino. Itong sa kaliwa,

Kanan, gitna o anuman ay mga hagibis lamang, pag

Kinutya ang planeta di magpapatawad, ang nasaktan

Mo’y gaganti nang walang kabayo, hawak ang ulap.

c. Ang Diyos ni Spinoza

Kung natural at di artipisyal, nararapat na kumilos

Sa naturang kilos ng mga natatanaw na batas

Ng kalikasan, sa talinong wagas ng Natura—kahit

Ito ma’y si Kuro-kuro, ito’y Pisika, Matematika.

d. Ang Tula

Ako’y nakapako na sa aking mga panaginip,

Di bibitiwan hangga’t di naiidlip. Ito ay salbabida,

Ito ay alituntuning sinusunod ng aking Kaharian.

Ito ang binabantayan ng mga tao ko, ang hari nila’y

May Hari sa guniguni kong ito at sinusunod na

Parang utos, na parang unos ng Kaligayahan.

O Salbabida, lalanguyin ng hari ang army ng kalaban.

Salbabida, susubukang lunurin ng Kurapsyon at Kamatayan!