Wednesday, December 16, 2009

Fidel's March: A Screenplay of a Novel (Chapter 10)



AFTER having consumed, albeit slowly, 5 bottles of beer and a whiskey and Coke through the day, Fidel is now driving home slowly in the dark, several cars/jeepneys/trucks overtaking him. He remembers that movie with Sean Penn in it, 21 Grams, and shudders. He crosses San Juanico Bridge, catching the bridge’s lamplights and a glimpse of the sparkling waters of the strait under the quarter moon’s light.

@ @ @

He arrives home, Sienna opening the gate for him. He climbs up to the porch and is surprised to see Joanna dining and talking with a fortyish obviously-gay man.
     “Hello, love,” says Joanna. “Naalala mo si Direk Manuel White, of course.”
     “Of course, of course, Manny. What a coincidence. I was just having a drink with Robert in Tacloban, remember Captain Robert? And he mentioned your name.”
     “Oh, of course, I remember the Captain,” says Manny.
     “Kumusta ka, mukhang di busy a. Wala kang pelikula?”
     “Naku, wala akong project ngayon, R&R ko ‘to,” says Manny. “Kumusta kish? Ha? Hmm, lashing ka yata. Uy, ha, galing lang ako ng Catbalogan ha, at may nadaanan akong nasagasaan ng lashing na driver ha. OMG, bata sha, three years old lang, kawawa naman, day. Naiyak ako! Kaya, ingat sa driving while UI.”
     “Three years old. Diyos ko, Fidel, kaidaran lang ni Pablo yun a. Sabi ko nga kay Manny, nasaan ang Nanay? Bakit may three-year-old sa highway? Nagbababad sa ilalim ng quarter moon?” comments Joanna. “Anyway, Fidel, nabalitaan kasi ni Manny na nandito sa Leyte si Kuya Federico. Pero naisip niya na baka nandito si Kuya sa atin sa Soria, kaya sinilip na tayo ni Manny rito.”
     “Naku, Manny, hindi titira si Kuya rito nang matagal, ayaw nun natutulog sa oras e. Ayaw nakakaistorbo sa bahay ng may bahay, kaya ayun, parating naka-hotel. Ngayon nasa MacArthur Park Beach Resort na. E kahit nga sa bahay namin sa Tacloban ayaw matulog nun do’n e, baka maging istorbo raw siya sa mga caretaker at sa may-ari ng coffeehouse sa baba.”
     “Naku ha, sobrang considerate pala ng kuya mo,” Manny says.
     “Hehe,” laughs Fidel, “actually ayaw lang no’n nalulungkot do’n. Marami kasing happy memories, pero wala na ro’n ang mga taong nasa memories niya. Ang Nanay wala na, matagal na. At kahit ako, nandito na sa other side of the strait.”
     “Teka ha,” says Joanna, standing up, “babasahan ko lang si Pablo.”
     “Ang reason kung bakit gusto kong makipagkita sa kanya, Fidel, is because yung bahay ko sa Calbayog di pa niya natatapos kasi kinapos nga ako sa pera no’n. E sana puwede na niyang balikan ngayon. I got the moolah now,” Manny says, laughing.
     “Naku, ba’t di niyo pa pinagawa sa iba? Sa mga senior niya ‘don.”
     “Ikaw naman, alam mo naman na wala akong ibang kukunin kundi si Federico Roxas, ano.”
     “Oo nga naman; alam mo, gusto actually ng kuya na makarami siya ng gawa niya rito sa atin, e.”
     “Aba, dapat lang.”

@ @ @

“What do you think?” Fidel asks.
     “Alam mo,” says Manny, “kilala ako bilang isa sa mga bagong social realist filmmakers ng bayan, ano. Ibig sabihin, political na talaga ang mga treatments ko; some would dare say na ako raw ang reincarnation ni Lino Brocka. Hindi totoo, pero nakaka-flatter talaga.”
     Manny and Fidel are having midnight-snack coffee on the porch.
     Outside, a huddle of men and women across the street, below a streetlamp, sees the two on the porch and starts to gossip in lowered voices. One says, “Sabi ko na nga ba bakla yan si Roxas e, tingnan mo ang bisita, bakla. Hay, dumadami na ang bakla sa mundo ngayon, Diyos ko!”
     Another one says, also in a near-whispering voice, “manloloko lang naman yan si Roxas e, mga drowing nyan kaya ng pamangkin ko e.”
     Back on the Roxases’ porch, Manny is saying:
     “Tinagurian din ako bilang aktibista, kaya masasabi mong talagang may pulitika na sa art ko, ano, kahit yung hindi obvious na political. At alam din ng lahat na meron akong access sa Communist Party at sa New People’s Army, dahil iilan sa mga classmates ko noon ay nando’n, and I did a documentary once. Kaya lang, alam naman ng mga otoridad na hindi ako kaliwa at isa lamang akong hamak na bakla who’ve also done films for the government’s cultural pretensions, kaya walang red-baiting goes my way. . . . Pero alam mo, ang daming artist sa NPA ha! Mga makata, kompositor, at alam mo bang merong batikan na direk—”
     They suddenly turn silent, Manny covering his own mouth, perhaps theatrically. Fidel is looking at Manny.
     “Nasa’n na ba ako?” continues Manny. “Ah, yes. Sa tingin ko ba ang politics sa art possible lamang sa pamamagitan ng pag-portray ng . . . ng mga tunay na tao? I mean, tunay as in tunay, hindi in fantasy form na may mga green na mukha o mahabang tenga? Well, for me, oo. Kasi nga, ang pag-portray ng isang realistic na karakter, yun ang magpapamukha sa atin nitong reyalidad ng estado ng ating lipunan ngayon, di ba, hindi ng reyalidad ng lipunan ng isang era sa isang malayong planeta, would you agree? Dun kasi makikita ang simpatya ng artist, ng direktor, sa kasalukuyan. Pag ikaw lumihis sa mga karakter ng reyalidad, halimbawa mga karakter na halaw sa mga banyagang sine na hindi mo naman makikita rito, aba nawawala ang pulitika sa mata ng masa, sa mga kontektong alam ng masa. Pag ganun, nagiging pampaganda lang ang mga karakter mo sa iyong kaartehan, e dapat yung kaartehan mo ang nagsisilbi para sa mga karakter, di ba? Naalala mo ba yung pelikula kong Ilaw Sa Kuweba?”
     Fidel could still imagine a scene from that film. The hero, a carpenter, sits on top of a roof’s wood frame under construction, hammering away. Then a giant Philippine eagle pushes him off the roof.
     “Yun ang pinakaayaw kong gawa ko,” says Manny. “Ang mga tunay na nangyayari sa tao nakalimutan dahil sa exaggerations. Naiintindihan ng tao ang sinasabi mo, pero hindi nila nararamdaman sa buhay nila ang mga nangyari pagkatapos nilang mapanood ang kuwento ng karpintero ko.”
     Fidel looks away and is silent. Manny looks at him and becomes silent himself.
     Then Fidel whispers to him:
     “Manny, alam mo yung sinabi mo sa akin dati na ayokong paniwalaan?”
     “Alin?”
     “Yung sabi mong huwag na huwag kong ipapaalam ke Joanna? Totoo ba ‘yon?”
     Manny is taken aback and then says:
     “Yes?”
     “Well, . . . gusto ko siyang makita. Gusto ko siyang makausap.”
     Manny merely looks at him.
     “Fidel, ayoko nang bumalik do’n, gubat yun e. . . . Are you sure?” he asks.
     “Kelangan ko siyang makausap,” says Fidel.
     Joanna shows up again and joins the two.
     “Hay, nakatulog din si Pablo,” Joanna says with a sigh and a smile, sitting on a third chair.
     “Uy, Fidel, alam mo ba maglelecture pala ako sa darating na film festival sa U.P.? Yung para sa father-in-law mo? Ngayon ko lang nalaman, e. At, aba, alam mo ba ang topic? ‘The Arts and the People’. Say mo! Ang heavy! Di ba?”
     They laugh, because maybe there was either pretentiousness or ambitiousness in the title that they all saw, or perhaps because of Joanna’s acknowledgment of the fact that it would indeed be hard to tackle such a topic in twenty minutes.
     “Hayaan mo na, e pang-estudyante yun e,” says Fidel.
     “Pero hindi ha, may sinasabi sa atin ang topic na iyon,” says Manny. “Such topics, such titles, are only possible in places where the arts are not sitting very well with the people. Otherwise it would not be tackled at all, since there would be no point anymore in talking about it.”
     They agree.
     Manny adds, “Pero, at least, may effort to connect, o to reconnect.”
     Fidel and Joanne both say yeah.
     “Sandali, kuha ako ng cup ko,” says Joanna, standing up to go to the kitchen.
     “Manny,” says Fidel.
     Manny’s eyes follow Joanna as he says, “kawawa naman si Joanna, Fidel.”
     “Manny.”
     “Huh?”
     “Kelangan ko siyang makausap.”

@ @ @

March 9. Manuel and Fidel turn from the highway at dawn to a gravel road.
     Much later they arrive at a quite still jungle village in the middle pf the island, at the foot of a dark and craggy mountain, a part of a mountain range. They leave Fidel’s truck at the village’s only sari-sari store. The owner of the store has the car pushed into a small barn, covering the vehicle’s front with dry grass from the day’s cutting even while already hidden inside the barn. They got here with puzzling approval from the military checkpoints, thanks to Manny’s connections and the presence of his camera.
     Manny and Fidel hike through thick cogon grass while climbing the steep slopes alternating with boulder crags. Much further, nearing the top of the mountain jungle, they arrive at a clearing. Then, unexpectedly, a platoon of men and a woman come out from behind trees, approaching them with blank faces, except a woman in a green jacket who is grinning. She has a sickle and hammer symbol on her breast pocket. The woman’s voice calls, “Manny!” Manny, too, is grinning, his arms wide for an embrace. She and Manny hug each other, with tears welling in Manny’s eyes, which makes the woman laugh.
     Fidel and Manny climb about a kilometer further up, accompanied by the platoon. Then, in a grass-covered dark hut nearer the top of the mountain, they see Vicente.
     “Mang Vicente, sir! Direk!” calls Manny, running to hug the old man.
     Vicente is in a camouflage-patterned green jacket, and wearing a Maoist cap. He is an almost-seventy-ish Vicente. He has in his mouth a lighted North Luzon-made cigar. Manny embraces more old friends. Then Vicente stares at Fidel a long time. He smiles and offers his hand, which Fidel takes.
     In a trembling voice, which Fidel took as a hint of sadness, Vicente says to Fidel, “Pasensya ka na at hindi ako nakadalo sa kasal niyo, at sa binyag ni Pablo, ang apo ko, ano. . . . Pero, alam mo, anak, . . . binibisita ko kayo madalas. Hindi niyo lang alam, of course. Pero alam mong hindi dapat malaman ninuman, kahit ni Joanna, kung nasaan na ako ngayon, kung nasaan ako sa mga bayan at lungsod, kung saan ako makikita sa susunod na linggo, at lalo na kung ano ang nangyari sa akin. Sa katunayan, hindi nga ito ang tunay naming kampo e. Ang tunay naming kampo ay nasa kabilang bundok pa, o nasa gitna ng lungsod ng Calbayog, o simpleng kung nasaan man ang aming puso, hehehe. Ang kubong ito, na matagal nang nandito, ay hiniram lang namin. So, . . . okay? Okay? Nagkakaintindihan ba tayo? Alam mo, nagugulat nga ako na wala pang impormasyon tungkol sa akin ang militar. Unless nagkakamali ako. . . . Gayunpaman, ako ay nag-iingat pa rin.” Sighing, he continues, “Natutuwa ako sa pagpunta mo rito, anak. Fidel, di ba?” He laughs. “Fidel Castro, hahaha. Baka magkakilala tayo nang lubusan, Fidel. Nga pala, bakit ba puro mangingisda lang ang pinipinta mo at walang magsasaka?”
     Vicente and some of his men laugh. Fidel smiles.
     “E, mangingisda ho kasi ang Tatay ko, e,” says Fidel. “Well, mas malaki naman ang bangka niya kaysa sa pangkaraniwan, pero mangingisda pa rin. . . . Tapos, isang araw, biglang nawala na lang siya sa dagat. . . . Sabi ng iba naaksidente, sa pagdidinamita ng isang kasamahan. Sabi naman ng iba, nabangga ang bangka niya ng trawler at nahulog ang Tatay. . . . Pero ang sabi ng dalawang kasama niya sa bangka no’n na nakasurvive sa insidenteng iyon, it was actually all of the above. Sabi, . . . una, nagka-injury ang Tatay sa dynamite incident malapit pa sa isla, natumba siya sa bangka. Tapos nung nabangga sila ng trawler sa malayong dagat habang naghahanap ng bluefin, di makalangoy nang maayos ang Tatay dahil sa injury at nagka-cramps. Natangay ng alon palayo sa kanya ang mga kasama niya at sumigaw daw siya sa mga kasama niya na mamasahiin lang niya ang cramps niya sa ilalim. . . . Pero hindi na lumutang uli ang Tatay, so, . . . nung dumating ang rescue ng malapit na mga bangka minutes later, silang mga nakakita sa nangyari mula sa malayo, nasa tabi na ng tumaob nilang bangka ang mga kasamahan ng Tatay, minsan pa nga ay pumapailalim dito, at hinahanap pa rin ang Tatay. Dalawang oras silang naghanap sa area na iyon. Magpapahinga, tapos hanap uli, sa iba’t-ibang dako ng area. Ayaw nilang sumuko, para bang kakilala nilang lahat ang Tatay. Sa iba kasi sa kanila, si Tatay ko ay simpleng kanilang kainuman, kabarkada. Kinabukasan, naghanap pa sila uli. . . . Sa ikatlong araw, nagdala na lang sila ng pari para magmisa do’n sa lugar. At habang nagmimisa, lumabas ang fin ng isang maliit na pating.”
     There is a little silence before Vicente speaks to break it. Then he says, “Alam kong mangingisda ang Tatay mo, Fidel. At alam ko ang kuwento ng kanyang pagkawala na ikinuwento mo. Pero, ang tanong ko, bakit wala kang pinipintang mga magsasaka? Yun ang tanong ko. Dahil ang karamihan dito sa mga ‘to, . . . mga magsasaka sila,” Vicente says, pointing to his men, but perhaps asserting that to only try to change the subject. Then he says, “Iniisip mo pa rin ba ang pagkawala ng Tatay mo paminsan-minsan?”
     Fidel does not answer, unsure of Vicente’s motives.
     “Anyway, . . . huwag natin pag-usapan ang mga patay dahil lahat tayo rito ay may malapit na kapamilyang namatay. Maliban sa akin. Matagal nang namatay ang asawa ko. Pero, alam mo, nandito na rin lang tayo sa topic na ‘to, I think . . . dapat hindi tayo nakatutok sa sarili, di ba, hijo? Dapat hindi lang kuwento mo ang pinagbabasihan mo. Ang kuwento ng buong bayan ay mahalaga rin.”

@ @ @

Inside the hut, they eat taro and drink diluted orange powder juice.
     Vicente says to Fidel:
     “Magkaiba ang paniniwala namin nitong si Manny tungkol sa pulitika sa art, alam mo ba? Para sa akin kasi, walang kuwenta ang maglagay ka lang ng pulitika sa art mo. Kasi nga, ang art mo mismo ay isa nang pulitika. Naroon ang tunay na pulitika, anak. At alam kong alam mo na iyan, kaya lang baka minsan ay nakakalimutann mo na. . . . Ang art mo ay isa nang pulitika. So, iyon yon. Di ba, mga kasama?”
     His men, some of whom are also eating, smile at Vicente.
     Vicente opens a can of sardines to go with their taro, puts the sardines in a plastic bowl and wipes his hands.
     “Alam ko hindi ka nagpunta rito para makarinig ng lecture sa akin tungkol sa art o sa cinema, Fidel, pero, . . . alam mo, ang art parang itong lata ng sardinas yan e,” Vicente continues. “Ang paglagay ng sardinas sa lata kelangan ng kapital. Di ba? Pag gumagawa ka ng art, meron nang pulitika ro’n, dahil naroon na ang pulitika ng kapital. Ang anak-mangingisda na magaling magdrowing ba makakagawa ng painting gawa sa mamahalin at imported na oil? Hindi. Kung gagawa siya, enamel lamang sa plywood. Kahit yun magastos na sa kanya. Maliban kung nakakuha siya ng scholarship, tulad mo. Ang isang makata sa squatters’ slum, makakapaglabas ba ng mga tula niya? Kelangan niya ng ₱70,000 para makapaglathala ng 500 pieces ng kanyang unang manipis na aklat! At saan niya puwedeng ibenta iyon, ganung wala siyang tindahan? Sa National Bookstore? Gimme a break. Hay naku, Fidel. . . . Pero, oo nga, ang mahihirap meron ding art. Sarili nilang art na minsan ay di nila alam na galing sa kanila.”
     “Nakaya ko lang ho mag-fine arts dahil nga ho sa scholarship sa U.P. At sa mga pinapadala ng Nanay,” says Fidel.
     “Of course,” says Vicente, “alam ko yun, anak. At alam ko rin na you know your Marxist criticism, dude. Walter Benjamin and all those. Kaya lang, ang gusto kong itanong sa ‘yo, ina-apply mo ba sa art mo ang alam mo?”
     “Yun,” Manny butts in. “Dun tayo magkaiba ng tingin sa mahihirap, Ka Enteng. Ano ang art ng mga mahihirap? Dito mo rin kasi makikita ang pulitika nila, sa tanong na ‘to. Alam nilang kaya nila ang magdisenyo ng mga jeepney, magagarang handicrafts, . . . pero ano ang mga nilalagay nila sa mga iyon? Ganun pa rin. Ilalagay nila ang flag ng US. Artistang Hollywood. Mga US jet fighters.”
     Again, if this were a movie we could definitely insert some pictures of those here. But this is not a movie. Not yet. And this is not going to be my movie, as far as I can imagine. This is only my screenplay of a novel.
     Vicente is laughing. I, that’s me, Vicente, am laughing. And I, the one writing this novel as Vicente’s co-writer and editor, am laughing.
     “Well,” I, Vicente, now say, “tama ka nga. Buti na lang di nalalagyan ng American flag ang masasarap nilang pagkain tulad ng suman at daing na dilis. Pero, gayunpaman, kahit ano pang nasyonalismo o kung ano mang ismo ang ilagay mo sa art mo, kung di mo rin nakikita ang politics sa sarili mong paggawa ng art mong ‘to, sinungaling pa rin ang art mo. In short, self-awareness. Halimbawa, ikaw, Fidel. Gumagawa ka ng paintings tungkol sa mga mahihirap? Sino’ng bumibili no’n? Mga mayayaman? Ano ang dahilan at gusto nilang pinapanood ang mahihirap sa dingding ng payapa at malinis nilang mga salas? Para ba makaramdam ng tuwa ang kanilang mga katulong sa mga painting na ‘to?”
     “Alam ko naman po yun, e,” Fidel says, finally. “Pero alam ko rin na di ko maiwasan iguhit ang nakalipas ko. At least sa bandang akin, hindi ko ineexploit ang mga mangingisda, dahil malapit ang puso ko sa kanila.”
     “Of course, and I commend you for your true sympathies. Pero ang ibig ko lang sabihin, ang simpatiya mo sa mahihirap ginawa nilang pangdekorasyon sa magagara nilang mga bahay. Pinaganda mo ang kalagayan ng mahihirap sa mata ng mayayaman sa pamamagitan ng kulay, ng ganda ng oil, ng galing ng iyong kamay, at ang kalagayan ng mahihirap ay nagiging esthetic subject, hindi na political or economic subject. Taliwas ito sa tunay na social realism. Nabaliktad na ang mensahe ng social realist painting ngayon.”
     “Well, sa bandang akin naman, iniisip ko na at least pinaabot ko sa kanilang mga magagandang sala ang reyalidad na may mga mangingisda na nagtataya ng kanilang mga buhay araw-araw para sa hapag-kainan ng lahat,” Fidel says, in defense.
     Vicente stands up and gives Fidel his Maoist cap. He is smiling.
     “Siyanga pala. Pasensiya ka na, Fidel, ha, ito lang ang mabibigay ko sa ‘yong pasalubong. Pero bagong tahi ‘yan, ha, kanina ko lang sinuot, kaya medyo mabango pa, amoy sastre pa,” Vicente says. “Baka hindi mo alam, alam ko na mahilig kang magbasa ng Pablo Neruda na mahilig magsulat tungkol sa mga sastre. Kaya, . . .  ‘yan.”
     Fidel puts on the cap. My men smile at this.
     Then I walk away.
     “Bakit po ayaw niyong magpakita ke Joanna?” Fidel calls out, finally able to confront me with the question.
     But I, Vicente, disappear down a slope with two of my men. Fidel keeps calling, but I keep on with my walk away from the area until I can’t hear him anymore.
     Fidel and Manny look sadly at each other.

@ @ @

Late in the afternoon, almost evening, Fidel and Manny move down the mountain with some of the Maoists, Fidel wearing Vicente’s cap, which Manny said would be a dangerous thing to wear in the village.

@ @ @

Fidel climbs up to his house’s porch. Joanna meets him, asking where he got the cap.
     “Uy, ganda nyan a. Sa’n galing yan, China?”
     “Joanna,” Fidel says, “may ipagtatapat ako sa ‘yo.”
     Joanna is silent, curious, somewhat afraid of what she might hear.
     “Puwedeng dun tayo sa kuwarto?” Fidel asks.

@ @ @

“Nung araw after ng kasal natin bago tayo umalis for Zambales for our honeymoon,” Fidel starts, “. . . may gustong ipagtapat sa ‘yo si Manny noon sa little post-reception party na binuo ng mga kaibigan natin. . . . Pero hindi niya nakayang sabihin kahit sa ‘kin, maliban sa vague na mga pahiwatig. . . . Kagabi, nung nandito si Manny, sinabi niya na totoo ang hinala ko sa mga pinahiwatig niya sa party na iyon tungkol sa Papa mo. Hindi niya masabi sa ‘yo noon dahil baka raw masira ang saya ng araw, mag-ha-honeymoon pa naman tayo. Tapos, kagabi nga, dahil pinilit ko siyang magsabi ng buong katotohanan, hiningi naman niyang ako na ang magsabi sa iyo. Sa part ko naman, hindi ko rin naman sinabi sa ‘yo no’n ang mga pinahiwatig ni Manny tungkol sa Papa mo at ang mga naging hinala ko tungkol doon . . . dahil hindi ko alam kung totoo nga, at dahil inisip ko rin na, kung macoconfirm ko man, baka mas lalo ka lang magalit sa Papa mo. Baka maiba ang tingin mo sa kanya; baka masuklam ka sa kanya nang lubos, dahil nga parang iniwan ka na lang niya nang basta, nang walang pasubali.”
     Joanna is puzzled by what’s going on and then at herself for not even interrupting Fidel.
     “Of course I was being presumptuous sa ‘yo,” Fidel continues, “kasi maaari ring hindi nagbago ang tingin mo sa kanya, at all, kung sinabi ko man sa iyo ang lahat.” After a pause, Fidel continues, to free Joanna finally from an unceasing frown, “Joanna, . . . nagkita kami ng Papa mo kanina. Buong araw kaming nag-usap. Hindi ako sa Calbayog nagpunta. Sinamahan ako ni Manny sa kampo nila sa gitna ng isla.”
     Joanna shakes her head in disbelief and begins to shake and cry, realizing what Fidel just told her meant, but also relieved to know that her father is alive.
     Fidel hugs her.
     “Naging komunista ang Papa mo, Joanne. Kaya siya nawala at di nagpakita o nagparinig nang matagal.”



1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15






No comments:

Post a Comment